Water in de tuin Tuinbiotopen
een oase vol leven
Elk open stukje water brengt leven in de tuin, hoe bescheiden de oppervlakte ook is. De meerwaarde die water
biedt aan een tuin is zo groot, dat je al een goede reden moet hebben om geen vijver(tje) aan te leggen.
Durf hierbij zeker verder kijken dan alleen maar wat open water met bijvoorbeeld een waterlelie. Voeg ook een
(brede) oeverzone toe met bloeiende planten als kattenstaart, wederik, gele lis en zwanenbloem. En voorzie een
zitplekje dicht bij de vijver, aan een zone waar je het water kan zien.
Geschikt voor:
- Balkon en kleine tegeltuin: Zeer zeker. Een ton met wat kleine planten erin doet het prima als minivijver.
- Kleine stadstuin: Ook hier kan een ton met kleine planten een vijverbiotoopje creëren. Ook een kleine voorgevormde tuinvijver past in bijna elke kleine tuin.
- In een grotere tuin past een folievijver met brede moeraszone. Als je nog kleine kinderen hebt, kan je een mooie kastanjehouten omheining rond de vijver zetten
Een plus voor de natuur omdat:
- Er is geen enkele andere tuinbiotoop die meer leven naar je tuin zal trekken dan een tuinvijver, op voorwaarde dat die goed begroeid is met planten.
- Een vijver is een plek waar libellen en salamanders kunnen leven. Het is een drinkplaats voor egels, vogels en andere dieren, en vogels komen graag een bad nemen in de ondiepe stukken.
- De oeverplanten geven veel nectar, wat dan weer een plus is voor bijen en vlinders.
- In een vijver waar veel waterkevers, libellenlarven en salamanders leven, maken muggenlarven geen enkele kans.
- Water brengt verkoeling in de zomer.
"In een ecologische vijver vermijd je gewone aarde, afgevallen bladeren, visvoedsel of water dat van het gazon inspoelt."
Hoe een vijver aanleggen?
Een tuinvijver ligt best in volle zon, of het nu een ingegraven vijver is of een halve ton. En goed om weten: tot 80m² heb je geen vergunning nodig als er geen andere verharding ligt.
Het zal maar zelden gebeuren dat het grondwater van nature hoog genoeg staat. Dan zou het graven van een glooiende put voldoende zijn.
Een ingegraven vijver (folie of voorgevormd) aanleggen
In de meeste gevallen is een ondoorlatende laag nodig. Doorgaans is dat folie of een voorgevormde plastic vijver. Dat klinkt misschien niet ecologisch, maar het voordeel van een vijver voor de natuur is vele malen groter dan het eventuele nadeel van plastic of kunstrubber. Een kleine vijver kan je vrij gemakkelijk zelf aanleggen.
Maak je gebruik van een voorgevormde vijver? Dan ga je als volgt tewerk. Zet de vorm op de plaats waar hij moet komen en baken de omtrek af met paaltjes. Zet de kuip opzij en graaf een put die iets ruimer is dan de vijver groot is. Giet zand op de bodem en plaats daar de kuip op, waarbij de rand enkele cm dieper komt dan het bodemniveau. Vul rondom rond op met scherp zand, gebruik daarbij een gieter of tuinslang om het zand overal in te spoelen. Doe dat pas als je de vijver al half hebt gevuld met water, anders komt de kuip naar omhoog. Als alles klaar is, vul je de vijver helemaal en na een paar dagen kan je aanplanten. Gebruik regenwater. Kraanwater kan ook als start, maar daarmee bijvullen is niet erg ecologisch.
Een minivijver (ton of teil) aanleggen
Kies je voor een ton of teil, maak die dan goed schoon. Gebruik geen zeep, afschrobben met helder water volstaat. Bekleed de binnenkant met folie als de ton of teil niet waterdicht is. Leg een laagje grind op de bodem en maak eventueel hoogteverschillen met bakstenen om oeverplantjes in pot te kunnen zetten. Oeverplantjes zijn geen must. Wat hoornblad en een watergentiaan werken ook al prima als vijverbiotoopje.
Je vijver vullen met waterplanten
Een ecologisch goed werkende vijver heeft veel planten, weinig voedingsstoffen en geen vissen. Vissen eten de libellen, watervlooien en salamanders op en produceren bovendien mest. Een beetje voedingsstoffen in het vijverwater, dat kan geen kwaad, dat kunnen de vijverplanten opnemen. Als er te veel voedingsstoffen in het water zitten, gaan algen woekeren. Daar geraak je maar moeilijk van af.
Voorzie in een grotere vijver waterplanten uit de volgende drie groepen:
- Ondergedoken waterplanten zoals hoornblad, aarvederkruid en gekroesd fonteinkruid geven schuilmogelijkheden aan salamanders en libellenlarven.
- Drijvende waterplanten zoals waterlelie of watergentiaan zijn zonneplekjes voor libellen.
- Oeverplanten met hun wortels in het water. Sommige soorten groeien rechtop zoals gele lis, kattenstaart, grote wederik, watermunt, zegges, moerasspirea en dotterbloem. Andere hebben liggende stengels, bv. wateraardbei, waterdrieblad en moerasvaren. Kleinere soorten zoals moerasvergeet-me-nietje en beekpunge groeien hier tussen. In de oeverzone komen waterdieren schuilen en insecten vinden er nectar.
Let op met grote en/of woekerende soorten zoals lisdodde of exoten als grote waternavel. Op Ecopedia vind je een overzicht van planten die je best vermijdt.
Hoe onderhouden?
Een tuinvijver, groot of klein, zal na verloop van tijd dichtgroeien met waterplanten. Ook gaat er slib opstapelen op de bodem. Je kan (indien nodig) elk jaar licht ingrijpen in de herfst: wat waterplanten wegknippen, open water creëren en wat slib weghalen. Je kan ook een paar jaar wachten en dan een grote schoonmaak houden. Voor beide manieren is iets te zeggen. Maar doe je opkuiswerk in ieder geval in september of oktober. De jonge salamanders zijn dan al uit de vijver en de dieren hebben dan nog een paar weken voor de winterslaap aanbreekt.
Hoeveel werk is het en wat kost het?
Een kleine vijver kost zoveel als de kuip (150-300 euro) en wat zakken zand. Bij een grote vijver kan het zijn dat je een kleine graafmachine moet huren en ook een goede folie kan wat kosten. Kies je folie niet te dun. Een filter, fontein of beluchter heb je niet nodig in een vijver zonder vis en met veel ondergedoken waterplanten en moeraszone. Voor grotere (zwem)vijvers met filtersystemen (enkel nodig bij vissen of andere vervuiling) vraag je best een offerte bij een vakman.
Enkele leuke diersoorten die je hier kan vinden
Waterjuffers en libellen, salamanders, bruine en groene kikker, waterkevers, poelslak, gewone pad. En daarnaast ook alle dieren die er komen drinken en/of de vijver gebruiken om zich te wassen (egel, tuinvogels ...).
Zelf aan de slag
Egel
De egel leeft het liefst in iets wildere tuinen met veel insecten. Maak hier en daar een opening onderaan in je omheining en zorg voor een flinke bladerhoop waar hij een nest kan maken.
Verharding en ontharding
In de tuin hebben we graag dat bepaalde stukken verhard zijn, voor ons eigen comfort. Denk aan een parkeerplaats voor je auto, een pad, een terras om comfortabel te kunnen zitten of eten.
Tegeltuin
Een tegeltuin wordt soms ook wel geveltuin of stoeptuin genoemd. Het is een smalle bloemenborder die ontstaat door een aantal tegels vlak tegen de muur weg te nemen en de vrijgekomen plaats te beplanten.